Het zijn roerige tijden. Tijden van transitie. Veel dingen die we al jaren deden of kennen veranderen en worden nooit meer zoals ze waren. We zien het al enkele jaren gebeuren met de automatisering en digitalisering, maar ook op het gebied van verduurzaming en flexibilisering maken we met z’n allen grote stappen. Hoe beweeg je daarin mee met je onderneming?

Een transitie is een verandering, een overgang. Meestal ingegeven doordat ‘de tijd’ daarom vraagt. De digitalisering was al jaren in gang gezet, maar is door een welbekende pandemie in een stroomversnelling gekomen. Tim van Dam van Vitasys beaamt dat deze transitie fundamentele veranderingen met zich mee brengt en vooral al heeft gebracht. ‘Corona heeft geholpen bij de digitalisering binnen het bedrijfsleven én in het onderwijs. Wij leveren het onderwijs chromebook karren, waarin chromebooks veilig worden opgeborgen én opgeladen. Toen de kinderen vrij plotseling thuis kwamen te zitten, moesten al die karren ontmanteld worden, zodat de chromebooks mee naar huis konden voor thuiswerken.’

Voorbereiding voor continuïteit

‘Na die eerste lockdown stond veel in het teken van het voorbereiden op een volgende lockdown en hybride werken. Bedrijven willen in contact blijven met personeel en scholen willen in contact blijven met hun leerlingen. Flexibiliteit speelt een grote rol. Zo adviseren we over en zorgen we voor de implementatie van leersystemen en systemen voor videoconferencing voor scholen. Tijdens de eerste lockdown plaatsten we op veel scholen digitale schoolborden; tijdens de tweede lockdown kwamen daar camerasystemen bij. Als leerlingen in isolatie zitten, kunnen ze tóch meedoen in de klas. En tijdens een lockdown kan de leerkracht vanuit de eigen klas les blijven geven.’

Aandacht voor digitale veiligheid

‘De grootste uitdaging was en is de beschikbaarheid van hardware. Er is een enorme vraag naar laptops en andere hardware, maar tegelijkertijd zijn er lange levertijden van en leveringsproblemen met chips. In de eerste lockdown gingen grote bedrijven soms met duizenden mensen tegelijk thuiswerken. Daar moeten ook alle systemen op aansluiten. Omdat dat allemaal heel plotseling ging, was het vooral belangrijk dat de vitale processen konden doorgaan. Maar daarna gingen we met terugwerkende kracht kijken naar de online security. Digitale veiligheid is echt een actueel onderwerp. Systemen rondom veiligheid kosten vaak wel wat, maar bedenk dan vooral wat je ermee kunt voorkomen.’

Het persoonlijke aspect van IT

‘Digitalisering blijft altijd in beweging. Devices worden steeds beter en sneller, er komen nieuwe firewalls, maar er komen ook weer nieuwe virussen en andere bedreigingen. En waar houdt het op? De metaverse is steeds meer in opkomst, waarbij het leven meer in een virtuele omgeving plaatsvindt. Misschien zitten we over tien jaar wel met een VR bril op kantoor te werken. Zelf zie ik dat liever niet zo. IT mag niet persoonlijk contact verdringen. Het menselijke aspect blijft altijd belangrijk.’

Terug van weggeweest

Doordat de overheid heeft besloten dat we in 2050 van het gas af zouden moeten zijn, wordt meer   gas gegeven op verduurzaming. Is deze transitie echt zo onomkeerbaar? John Kunis van Polytechniek: ‘Historisch gezien blijkt het tegenovergestelde. Koeltechniek is ooit commercieel van start gegaan met het koudemiddel ammoniak. Na verschillende synthetische middelen die schadelijk waren voor mens en milieu, zijn we nu weer terug bij de natuurlijke stoffen ammoniak, propaan, isobutaan en CO2. Qua warmteopwekking gaan we in Nederland van aardgas naar elektrisch aangedreven warmtepompen, terwijl in Duitsland de overgang van huisbrandolie naar aardgas nog wordt gesubsidieerd. Het is niet ondenkbaar dat we binnen enkele jaren stoken met waterstof, waarmee we deels terug zijn bij de situatie van pakweg 200 jaar geleden, toen in dichtbevolkte delen van het land werd gestookt met aardgas (ca. 62% waterstof).’

Verduurzaming als plicht

Barend Schermer van Schermer BV ziet de transitie als een logisch gevolg van de klimaatdoelstellingen. ‘Dat betekent dat we naar een duurzame leefomgeving toe moeten werken, waarin we onafhankelijk zijn van gas en andere fossiele brandstoffen. Onze apparatuur voor nieuwbouwprojecten is daar al volledig op ingericht. Aan ons de taak dat ook voor bestaande panden te doen. Dit is nu zeer actueel vanwege de hoge gasprijzen, maar ook omdat pandeigenaren vanaf 2023 gedwongen zijn hun kantoorpand minimaal te voorzien van een energielabel C.’

Hoe kun je meebewegen?

John Kunis: ‘We proberen voortdurend bij te blijven als het gaat om kennis en ervaring met de nieuwste technieken. Als installatiebedrijf moet je het lef hebben om voorop te lopen en als opdrachtgever moet je het lef hebben om deze technieken in te willen zetten.’ Barend Schermer: “Laat je informeren door bedrijven die gespecialiseerd zijn en wacht niet tot je installatie uitvalt of tot je in 2023 een pand hebt dat niet voldoet aan de eisen voor energielabel C. De investeringen in verduurzaming worden vaak op korte termijn terugverdiend. Dat is een win/win situatie voor het milieu én de ondernemer.”   

Waar begin je?

Barend Schermer: ‘Maak voor jezelf een stappenplan met zaken die je als eerste (duurzaam) wilt vervangen. Koppel daar een investeringsbudget aan, zodat je achteraf niet verrast wordt. Maak een meerjarenonderhoudsplan (MJOP) voor je pand en de installaties om jezelf duidelijke doelen te kunnen stellen. Deze transitie blijft in ontwikkeling en zal pas voltooid zijn als we volledig af zijn van de fossiele brandstoffen. Daarbij is het belangrijk dat we de elektriciteit die we nodig hebben duurzaam opwekken, met bijvoorbeeld zonnepanelen en windmolens. 2050 lijkt nog ver weg, maar er ligt nog een hoop werk.”

Flexibilisering is een must

In een ongekend krappe arbeidsmarkt wordt de flexibilisering extra voortgestuwd. Enerzijds kiezen steeds meer mensen ervoor om zelfstandig te gaan werken als interimmer, freelancer of oproepkracht; anderzijds willen bedrijven flexibeler zijn in hun personeel om zo in te kunnen spelen op de vraag (of het gebrek daaraan) vanuit de markt. Steeds vaker kom je in een situatie waarin vaste medewerkers samenwerken met uitzendkrachten, zzp’ers en consultants. Mona Roorda van Baanbereik ziet fundamentele veranderingen in de arbeidsmarkt. ‘Door Corona is de economie versneld en neemt het belang van flexibilisering toe. Als je in staat bent snel te schakelen, mensen een leven lang leren te bieden en alle generaties in huis te hebben om te blijven leren van elkaar, ben je het meest succesvol.’

Werk als een bewuste keuze

‘Als ondernemer en bij onze klanten zie ik dat de meest flexibele, maar ook nieuwsgierige en leergierige medewerker zich het best staande houdt én het meest gelukkig is. Degene die het voor de medewerkers, ook in deze tijd, gezellig maakt en hen aandacht geeft, de focus op het kernproces blijft ontwikkelen en zorgt voor samenhang binnen het team, die kan blijven meebewegen. In mijn ogen moeten we leren omgaan met pandemieën en de bijbehorende veranderingen in de economie. We moeten bepalen hoe we onze persoonlijke waarden kunnen borgen en zo goed mogelijk door kunnen leven. Het leven is nu. De jeugd van nu ziet dat ook zo en heeft andere prioriteiten dan een paar decennia geleden. Waar ik wel 50 of 60 uur wilde werken, willen ze nu 4 dagen of minder werken, meer vrije tijd en een betekenisvol leven. Ze willen zorgen voor aarde, milieu en klimaat. Ook daar moet je als ondernemer naar luisteren en in mee bewegen. Mensen kiezen in deze tijd voor een baan waar ze echt gelukkig van worden. Naast de krapte zie je dus mensen die weloverwogen keuzes maken voor gezondheid, familie én fijn werk.’

Succes in de praktijk

‘Ik raad ondernemers aan ervoor te zorgen dat je alle generaties in huis hebt, of je nou werkt in het onderwijs, de zorg of het bedrijfsleven. Zo leer je van en met elkaar en kun je iedereen inzetten op zijn of haar kwaliteiten. Deze transitie zal zich de komende jaren blijven ontwikkelen. Alleen door in gesprek te blijven met alle generaties en te blijven leren, kunnen we samen blijven groeien en ontwikkelen op nieuwe paden.’