We gaan naar een aardgasloze toekomst. “Warmte en Koude-Opslag” (WKO) lijkt een van de antwoorden op de vraag naar klimaatneutraal en duurzaam ondernemen. Je eigen energie recyclen als het ware. Want het gebruik van een koelsysteem levert bijvoorbeeld ‘aan de achterkant’ warmte op, maar hoe zet je dat als bedrijf weer in voor eigen gebruik? Hoe sla je die energie op? Hoe bespaar je daarmee? Installateur Polytechniek legt het uit.

“WKO” is een open bodemenergiesysteem. Energie uit het gebouw en/of de systemen wordt in de bodem opgeslagen en teruggewonnen in een waterhoudende zand- en/of kiezellaag door middel van pompen.”
Op veel bedrijven is over een dag, of door het jaar heen, een periode van warmte- of koudebehoefte aan de orde en is er later weer een periode van overschot. In die gevallen is het natuurlijk handig de warmte en koude te bufferen. Voor langere tijd is opslag in de bodem met een warme en een koude ‘bron’ een nuttige oplossing.”

Hoe werkt een WKO?

“In de winter wordt het gebouw verwarmd met een warmtepomp die warmte onttrekt aan het opgepompte grondwater uit de warme bron. Het grondwater koelt af en wordt weer terug gepompt in de koude bron. In de zomer wordt dit afgekoelde water weer opgepompt en gebruikt als passieve koeling. Het daardoor opgewarmde water wordt weer teruggebracht in de warme bron. De cyclus is daarmee doorlopen.”
De specifieke samenstelling van de aardlagen in de bodem van West-Friesland en geringe ondergrondse stroming houden water goed vast in de bronnen of putten op ca 80-100 meter diepte en het water op een constante temperatuur.

Goed voorbeeld: De Wit Bloembollen in Bovenkarspel

In West-Friesland zijn een aantal bedrijven hun tijd ver vooruit geweest en zijn jaren geleden al overgestapt op WKO. Zoals bijvoorbeeld De Wit Bloembollen in Bovenkarspel. Directeur Arjan Rood vertelt: “In 2007 ontstond de behoefte ons bedrijf ‘future proof’ te maken, onder andere op het gebied van energievoorziening. In een kwekerij/broeierij is dat sowieso een belangrijk aspect, maar in die tijd was een tekort aan gas al dreigend en we verwachtten dat de gasprijzen dus ook navenant zouden stijgen. De innovatie van die tijd was o.a. pompkoeling én warmte- en koudeopslag: daar zijn we in gedoken. Onze relatie met Polytechniek BV ging al decennia terug, dus samen met hen en onze adviseurs hebben we mogelijkheden onderzocht, uitgetekend en doorgerekend. In 2008 werd onze huidige WKO-installatie een feit. De financiële investering was weliswaar een drempel, maar de -toen nog geldende- overheidssubsidie, als ook die dreigende hoge gasprijs hebben ons toch tot dit innovatieve systeem doen beslissen. We beschikken nu over een eigen koude en warme bron op zo’n 100 meter diepte: onze eigen energieopslag. Zodra we de warmte of koude weer nodig hebben, wordt het met de specifieke pompen weer teruggehaald en direct ingezet. Want hoe onvoorstelbaar ook: er heeft dan nagenoeg geen temperatuursverandering plaatsgevonden.”

Klinkt redelijk recht toe-recht aan: was het ook zo eenvoudig?
“Nou, nee. Nu denk ik dat wij onze tijd een beetje té ver vooruit waren. De kennis en kunde op het gebied van duurzame energie, gebruik van restwarmte en dus ook de WKO, stond nog redelijk in de kinderschoenen. Gaandeweg is die kennis en kunde gegroeid en hebben we meer verbeteringen én meer besparingen kunnen doorvoeren. Lang verhaal kort: over het jaar 2018 hebben we een verminderd gasverbruik van 32% gerealiseerd! En ondanks dat het stroomverbruik met 13% is toegenomen spreken we hier over een wel hele serieuze financiële besparing! Die besparing maken we dit jaar nòg serieuzer met de installatie van 1.800 zonnepanelen ten behoeve van duurzame stroomopwekking. Want duurzame teelt is ‘hot’!”

En nòg een West-Friese voorloper: Flexibol in Hem.

Volgens directeur Pieter Langedijk en bedrijfsleider Sam Koopman: “Ons unique selling point is dat we niet de grootste, maar wél de groenste zijn”. Een Westfries bedrijf dat nu al geheel van gas los is! Al sinds 2012 zijn zij zelfvoorzienend met twee eigen windmolens, 1.100 zonnepanelen én een WKO-systeem. “Wij oogsten onze eigen warmte. Wij hebben niet zoveel behoefte aan koeling, maar des te meer aan stabiele warmte. Dat realiseren we met onze eigen middelen en de bron- en warmtepompen van de WKO van Polytechniek BV. We verbruiken wat we nodig hebben en het restant leveren we terug aan het net, dus zijn wij nu feitelijk ook een energieproducent.”
Voor Flexibol staat duurzaam ondernemen al tijden hoog in het vaandel en zochten zij naar nieuwe manieren om hun eigen (rest-)energie te benutten voor hun kantoor en appartementen. Bij de bouw van een nieuwe opslaghal in 2011 besloten zij over te gaan op een WKO-installatie.
Op de vraag of zij nog advies hebben voor de bedrijven die nu de overstap naar WKO overwegen, zegt Pieter: “Ook al stonden wij soms met de handen in het haar met al die innovativiteit , Polytechniek heeft ons altijd geholpen. Maar nu zeg ik: keep it simple; maak je systeem niet té gecompliceerd. Een WKO is een intelligent, maar dynamisch systeem: zorg dat je wat affiniteit met techniek in eigen huis hebt. Begrijp bijvoorbeeld goed dat wat je aan de warme kant aanpast in het systeem, vervolgens aan de koude kant effect heeft.”

Dus balanceren met energie?

Aardgas wordt uitgefaseerd, zoals technisch adviseur Rob van Buiten van Polytechniek BV ook aangeeft: “warmte-koude opslag is het heden en de toekomst. Maar in plaats van bijvoorbeeld overtollige warmte (dus energie) de lucht in te blazen, moeten we jongleren met die energie.” En dat jongleren gaat overigens niet in de lucht, maar in de bodem. En die bodem moet ‘in balans’ blijven. Heel simpel: datgene wat je erin stopt, moet je er uiteindelijk ook weer uithalen. Dat alles gaat gepaard met vergunningen, certificeringen en benodigde bodemonderzoeken. “En ook dat is onderdeel van ons pakket.”