Bouwen, bouwen, bouwen wordt er geroepen om de overspannen woningmarkt te helpen. Ook moeten Nederlandse bedrijven en woningen verduurzamen en energie opwekken. Kortom genoeg werk voor een baan in de bouw en techniek. Toch leidt de sector aan grote tekorten aan nieuw personeel. Een rondgang bij Scholtens Groep, opleider ESPEQ, Martinuscollege en het project TechniekPact. Over de aanleiding, de gevolgen, en mogelijke oplossingen.

Laura Oosterbaan is HR Manager bij de Scholtens Groep. Ook zij ziet de tekorten van nieuw personeel in een sector waar het werk aanbod juist groeit. “Als we kijken naar onze eigen vacatures dan willen we graag projectleiders, timmerlieden en leerlingen aannemen. We kunnen nog 5 tot 10 man/ vrouw goed gebruiken. Nu vangen we dit op met onderaannemers en zzp-ers, maar we willen graag meer mensen zelf in dienst hebben; dat past ook binnen ons familiebedrijf.”

Wat zijn hierdoor de gevolgen?

“We moeten, omdat we meer uitbesteden, goed kijken naar onze planning. We zijn afhankelijk van de markt.
Welke onderaannemer heeft ruimte en tijd, want iedereen heeft het druk. Met eigen mensen ben je flexibel. We plannen nu echt ver vooruit en kijken welke werken we wel en niet kunnen aannemen. Dat vraagt meer coördinatie en controle van onze uitvoerders. Onze eigen timmerlieden weten welke kwaliteit we willen leveren. Besteed je dat werk uit, dan moet dit gecontroleerd worden.”

Is er voldoende capaciteit voor intern opleiden? “

Dat is best lastig, omdat er in de eerdere crisis veel ervaren mensen zijn uitgestroomd. We zouden graag meer leerling timmerlieden plaatsen om intern op te leiden, maar helaas hebben we niet zoveel leermeesters meer.” Stageplaatsen in de uitvoering en op kantoor lukt ons goed. Daar hebben we veel meer eigen mensen voor. Door de jaren heen is veel ervaring opgedaan met het begeleiden van stagiaires en onze mensen vinden het ontzettend leuk om jonge mensen het vak bij te brengen. Stagiaires treden veelal, na het afmaken van de opleiding, meteen bij ons in dienst. Dat hoeft natuurlijk niet, maar dat geeft wel aan dat ze bij ons toekomstmogelijkheden zien. Tevens is er vorig jaar een Talent Officer aangenomen. Hij houdt zich bezig met de ontwikkeltrajecten van onze mensen. Zo proberen we iedereen zijn/haar talent naar boven te halen en in te zetten op de juiste werkplek.”

Hoe kan doorstroom en aantallen verbeteren?

“Het zou helpen als een leermeester meerdere leerlingen tegelijk kan begeleiden. Misschien kunnen we leermeesters inhuren om meerdere leerlingen op een bouwplaats te begeleiden. Nog een mogelijkheid is dat praktijkonderdelen op school worden aangeleerd, zodat ze minder intensieve begeleiding nodig hebben op de bouwplaats. Er komen nu eenmaal steeds meer zzp-ers en daardoor wordt het vinden van leermeesters en dus de begeleiding van leerlingen op de bouwplaats steeds lastiger.

Verder heeft de bouw niet altijd het beste imago maar het salaris is, terecht, echt niet verkeerd en de toekomstperspectieven zijn positief. Er is woning schaarste en er ligt een duurzaamheidsvraagstuk voor de
bouw waar we beide hard mee aan de slag willen en moeten. Dat zijn hele mooie en stevige uitdagingen voor onze sector. Een mooie toekomst dus voor de bouw, waar je kunt ontwikkelen, niet alleen voor bewoners en opdrachtgevers, maar ook zeer zeker om jezelf te ontwikkelen! We geven daarom voorlichting op alle scholen, van lagere school tot aan de hbo-opleidingen, om vooral de vele mooie kanten van de techniek te benadrukken, want die zijn er legio. Hopelijk kunnen we zo toekomstige mannen en vrouwen interesseren voor een mooie functie in de bouw!”

Martinuscollege, sector vmbo, Grootebroek

Een van de regionale opleiders is het Martinuscollege in Grootebroek. Jan Jacob Jaasma is sector directeur van deze vmbo school. Welke ervaring heeft hij met het opleiden van nieuwe talenten bouw en techniek? “Het opleiden gaat goed. Er is veel enthousiasme bij leerlingen en leraren. Corona gooide roet in het eten. Veel mogelijkheden tot samenwerking met de bedrijven waren er niet. Veel bedrijven konden gedurende deze periode onze leerlingen niet ontvangen. Ook gezamenlijke activiteiten, zoals een bezoek brengen aan bedrijven, het bedrijfsleven op school halen, kon niet doorgaan. We hebben ons beperkt tot online bijeenkomsten en presentaties. Dat er zoveel enthousiasme is bij iedereen is een mooi succes. Hopen dat we dit schooljaar nieuwe kansen krijgen. Er liggen genoeg plannen en initiatieven. Voor groep 7 en 8 leerlingen van het primair onderwijs worden er komend jaar weer PET events georganiseerd waar scholen en techniek bedrijven elkaar ontmoeten. Dit schooljaar gaan ook weer veel leerlingen stage lopen bij bedrijven en kunnen weer bedrijfsbezoeken, excursies e.d. georganiseerd worden. Er is enthousiasme bij zowel het onderwijs, de leerlingen als de bedrijven.”

Hoe is de afstemming van onderwijs en bedrijfsleven?

“De wil is er, de plannen liggen er ook maar door Corona is er veel niet doorgegaan. Wat er was aan relaties dat is gebleven, er is ook sprake van uitbreiding van de relaties. Bijvoorbeeld dat collega’s uit het bedrijfsleven een
aantal lessen verzorgen binnen het Vmbo. Met name gericht op vakspecifieke kennis en expertise die nog meer aanwezig is in het bedrijfsleven.”

Wat kan de doorstroom en aantallen verbeteren?

“Doorstroom wordt verbeterd als de leerlingen de bedrijven kennen. Dat kan gerealiseerd worden als leerlingen in de bedrijven aanwezig kunnen zijn. Vaak weten onze leerlingen niet wat er in de diverse bedrijven is te doen, wat de opleidingseisen e.d. zijn, dat bedrijven vaak zelf, en in samenwerking met scholen zoals het mbo, werknemers opleiden. Leerlingen zouden dus kennis moeten maken met de bedrijven en dat kan d.m.v. excursies, stages en projecten zoals Match to Work. En bedrijven moeten erkennen dat de doelgroep leerlingen nog druk aan het oriënteren is en dat kan betekenen dat soms stages mislukken of dat het bedrijf veel inzet heeft gepleegd maar de leerling toch wat anders gaat doen. Als leerlingen binnenkomen bij een bedrijf dan is er geen zekerheid dat de leerling blijft. Als de leerling maar een beeld krijgt, ziet dat werken in de techniek aantrekkelijk is, ook al kiest de leerling tenslotte voor wat anders. Ik zie veel mogelijkheden in de samenwerking tussen bedrijven en onderwijs. Enerzijds door onze leerlingen te ontvangen en te begeleiden en anderzijds kan het bedrijfsleven ons onderwijsprogramma verrijken door hun kennis in te zetten in onze scholen.”

Espeq in Heerhugowaard

Een andere vakopleider is het ESPEQ Bouwopleidingen in Heerhugowaard. Algemeen directeur Suzanne den Dulk ziet ook een groeiende vraag van nieuwe talenten. “Uitdaging bij het voldoen aan deze vraag is de afname van het aantal vmbo leerlingen. De groep waaruit scholieren doorstromen naar onze opleidingen wordt kleiner. De keuze voor de scholier is reuze; alle branches zijn immers op zoek naar medewerkers. Door zeer intensief promotie te voeren en scholieren interessante programma’s te bieden lukt het ons elk jaar weer om nieuwe leerlingen te werven. In Westfriesland worden na de zomer weer tientallen leerlingen geplaatst bij bouwbedrijven.”

Wat is de oorzaak van de huidige tekorten?

“Hier zijn drie hoofdredenen voor aan te wijzen. De komende 10 jaar moet er een miljoen huizen worden gebouwd. Daar zijn heel veel vakmensen voor nodig. Ook in de bouw is er uiteraard sprake van vergrijzing onder het personeel. De komende 10 jaar gaan heel veel medewerkers met pensioen. De vraag naar nieuwe instroom blijft daarom groot. – In de financieel economische crisis (die de bouw zeer stevig heeft geraakt) zijn in onze regio veel bouwbedrijven failliet gegaan en zijn zo’n duizenden arbeidsplaatsen verloren gegaan die nu weer heel hard nodig zijn.”

Hoe is de afstemming van onderwijs en bedrijfsleven? “De bouw en infra sector heeft een kleine 40 jaar geleden een unieke opleidingsinfrastructuur neergezet. De bouwbedrijven wilden meer aandacht voor de vaktechnische vaardigheden in de toenmalige mts opleidingen. In het hele land zijn toen door de voorloper van het huidige Bouwend
Nederland samenwerkingsverbanden opgericht zoals ESPEQ Bouwopleidingen in Heerhugowaard. Samen begeleiden we leerling timmeren, metselen, machinaal houtbewerken, tegelzetten en schilder naar de eindstreep van een waardevol mbo 2 of 3 diploma. Daarnaast ontzorgen we de bouwbedrijven door de leerlingen een dienstverband te bieden voor de duur van de opleiding.”

ESPEQ laat alle vmbo scholieren in de regio kennismaken met de bouw. Dagelijks rijdt onze promotiebus langs basisscholen en vmbo scholen in Noord-Holland noord. Met workshops, girl’s days, excursies naar de bouwplaats, gastlessen, techniek demonstraties, open dagen, bezoeken aan onze werkplaatsen en events als TechYourTalent krijgen jongeren gevoel bij wat de bouw kan brengen en of het bij hen past. Gediplomeerde vmbo leerlingen worden in onze werkplaatsen getraind in werknemersvaardigheden, veiligheid en vaktechnische skills. Hun persoonlijke leerlingbegeleider plaatst de leerling vervolgens bij één van de 500 bedrijven die bij ons zijn aangesloten. Zo dicht mogelijk bij de eigen woonplaats. Tijdens de opleiding wordt er vier dagen per week gewerkt bij een bouwbedrijf en gaan de leerlingen één dag per week naar school. De theorie wordt verzorgd door het Horizon College. De
leerlingbegeleider houdt de vorderingen van praktijk en lesstof goed in de gaten. Al met al een prachtige, praktische opleiding voor doeners met denkkracht.”

Wat kan de doorstroom en aantallen verbeteren?

“Onbekend maakt onbemind. Het is daarom van groot belang dat scholieren op het vmbo als volop in aanraking komen met de bouw. Het aantal leerlingen is de laatste 5 jaar stevig gegroeid. Om deze aantallen vast te houden is
samenwerking met het voortgezet onderwijs heel belangrijk. Naast reguliere leerlingen leiden we via praktijkroutes ook volwassenen op die willen switchen van loopbaan of uit een niet werkende situatie komen. De bouw kent vele kansberoepen dus zijn ook zij van harte welkom bij ESPEQ. Werken in de bouw, begint bij ESPEQ.”

Een oplossing: TechniekPact

Om het personeelstekort in de techniek het hoofd te bieden hebben al meerdere partijen zich gevonden in het STO TechniekPact West-Friesland. Zo is Martinuscollege als vmbo met technische profielen één van de aanjagers. Opleidingsbedrijf ESPEQ is aangehaakt om de doorstroom van het technisch vmbo naar het mbo en bedrijfsleven te verbeteren. Bouwbedrijf Scholtens is betrokken vanwege haar iconische bouwproject TOREN. Deze speelt een rol in de wervingscampagne Techniek Doet Het om jongeren te interesseren voor de uitdagingen en veelzijdigheid van techniek. De TOREN van Scholtens is een van de onderwerpen die op 17 november uit worden gelicht op het gelijknamige congres. Projectleider Gerben Bakker herkent zich in de reacties van de respondenten. “Het is veelbelovend dat er op het gebied van technisch onderwijs en arbeidsmarkt nu zo breed wordt samengewerkt”.
Zo ziet hij dat de lijnen tussen de verschillende deelnemende partijen door TechniekPact worden verkort en dat ervaringen worden gedeeld. Geïnteresseerden in het congres of details van het Pact kunnen zich richten tot gh.bakker@techniekpactwf.nl.