Maak een rondje door West-Friesland en je ziet lege kantoren, lege kerken en lege winkels. Terwijl tegelijkertijd open ruimte plaats maakt voor nieuwbouw. Gevoed door deze tegenstrijdigheid ontvouwt zich een sympathieke trend: herbestemmen. Helemaal nieuw is herbestemmen niet. De Grote Kerk in Hoorn kreeg al jaren geleden een woonfunctie. In het pand van de DSB bank kwam een gemeentehuis en in de oude Philipsfabriek in Hoorn worden tegenwoordig foodmarkets georganiseerd. Al in 2012 paste de overheid in het Bouwbesluit de regelgeving aan waardoor het eenvoudiger werd om panden een andere functie te geven. Dankzij dit besluit hoeft een verbouwplan niet meer aan nieuwbouweisen te voldoen, maar aan de eisen die ten tijden van de bouw golden. Ruimere kaders Volgens Mike Olthoff van ME-2 Architecten heeft de aanpassing van het Bouwbesluit de deuren opgezeten voor herbestemmen. ‘Oude panden lenen zich niet voor nieuwbouweisen. Daardoor was het duur en soms onmogelijk om een oud pand een nieuwe functie te geven. Natuurlijk moet een pand veilig zijn en geen overlast veroorzaken bij de omgeving. Maar voor ons als architecten heeft onze creativiteit bij herbestemmen veel ruimere kaders gekregen.’ En daar is hij blij mee. Niet alleen voorkomt herbestemming verpaupering van buurten door leegstand, ‘Herbestemmen is populair. Mensen vinden het fantastisch om in een oude fabriekshal te eten of in een monument te wonen’. Ook Henk Hansen is als ondernemer en oud-wethouder groot voorstander van herbestemmen. Hij richtte zelfs een adviesbureau op met dit thema: Herbestem!. ‘Er is behoefte aan duurzaamheid en het herbestemmen van panden is een uitgelezen mogelijkheid om leegstaande kapitaalgoederen een nieuwe impuls te geven.’ Henk is blij dat gemeenten het herbestemmen van panden steeds meer stimuleren. ‘Geen enkele gemeente zit natuurlijk te wachten op leegstand. Bovendien zijn gemeenten door veranderende wetgeving verplicht om vraagstukken eerst binnen de bestaande contouren op te lossen. De tijd dat er ongebreideld weilanden “volgereden” konden worden met woningen, scholen en bedrijven ligt achter ons.’ Cultureel erfgoed behouden Dat herbestemmen voor de ondernemer gunstig kan uitpakken, ervoer Mike Olthoff zelf toen hij zich een aantal jaar geleden in het oude distributiecentrum van de Action vestigde. ‘We zitten nu op een mooie, bijzondere plek én de waarde van het pand is enorm gestegen. In zijn directe omgeving ziet hij vooral veel leegstaande boerderijen, achtergelaten door gestopte agrarische bedrijven. ‘Dat worden steeds vaker prachtige woonboerderijen die de oude houten constructie combineren met moderne architectuur. Op die manier loopt de economische golf door én kun je cultureel erfgoed op een fantastische manier behouden.’ Henk Hansen voegt daar aan toe dat ook voor de eigenaar van leegstaand vastgoed herbestemmen gunstig is. ‘Als eigenaar kun je zo je pand beter laten renderen in een nieuw tijdperk. Bovendien maakt het een pand interessant voor andere marktpartijen om in te investeren of het over te nemen.’ Sjors Ooteman van IIIEIIIO Ex- & Interieurcomponisten sluit zich daarbij aan en voegt toe: ‘Veel bedrijven zien alleen de mogelijkheid om nieuw te bouwen, terwijl bestaande gebouwen vaak gevestigd zijn op goede locaties en een revitalisering financieel veel aantrekkelijker kan zijn. Daarnaast is herbestemmen veelal de meest duurzame oplossing.’ Mindset Hoewel de voordelen voor de hand liggen, is er volgens Hansen en Olthoff nog wel een aanpassing in mindset nodig. Volgens Olthoff zouden gemeenten en ondernemers meer informatie kunnen uitwisselen over panden die leegstaan. En ondernemers die een pand zoeken kunnen nog creatiever leren denken. ‘Als je door de bestaande functie van een pand heen kijkt, heb je veel meer mogelijkheden.’ Hansen, die veel met eigenaren te maken heeft, merkt dat die ook nog wel eens over een drempel heen moeten om de aard van hun pand los te laten. Bovendien zijn de grenzen niet altijd even duidelijk. ‘Sommige overheden worstelen nog met deze ontwikkeling. Past de nieuwe functie van een pand wel binnen de geldende bestemmingsplannen? Hoe reageert een buurt op een ontwikkeling?’ Over het algemeen is het voor ondernemers die een pand willen herbestemmen vooral belangrijk met een goed plan te komen. Dat houdt in: een onderzoek naar de haalbaarheid. Zowel bouwkundig en financieel als omgevingtechnisch en politiek. En als eigenaar moet je je uiteraard afvragen of er vraag is naar de nieuwe functie. Maar over het algemeen, is de ervaring van Olthoff, Hansen en Ooteman, is de beslissing redelijk goed in te schatten en zijn gemeenten welwillend. Ooteman: ‘In goed overleg is veel mogelijk met de gemeente. Als je maar met een duidelijk verhaal komt, waarbij overal rekening mee is gehouden. Ondernemers die op zoek zijn naar een bestaand pand, doen er verstandig aan een partij met verstand van zaken en die in staat is creatieve oplossingen te vinden te zoeken.’ Legio kansen De kansen voor herbestemming in de regio West-Friesland zijn legio. Zo ziet Ooteman talloze mogelijkheden voor het Missiehuis in Hoorn. ‘Het pand kan op veel manieren worden ingedeeld. Met bijvoorbeeld appartementen én bedrijven of horeca.’ Olthoff en Hansen weten allebei wel raad met het pand van V&D. ‘Per verdieping invullen’, roepen ze alle twee. ‘Wonen, zorg, parkeren, boetiekjes; je kunt er alle kanten mee op. Alles beter dan leegstand, niet alleen wat betreft de V&D panden. Herbestemming kan dé oplossing zijn voor een duurzame invulling van al het moois dat we al hebben. Daarmee stimuleren we de economie op een goede manier en kunnen we nalaten wat anderen ons nalieten.’
